Η συνοικία των «Εξοχών» ή «Πύργων» είναι μια περιοχή που αναπτύχθηκε οικιστικά μετά την κατεδάφιση του ανατολικού τείχους της πόλης, στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε αυτήν την προνομιακή περιοχή, πάνω στη θάλασσα, εγκαταστάθηκε –χωρίς θρησκευτικούς ή εθνικούς διαχωρισμούς– μία νεοσύστατη κυρίαρχη αστική τάξη, η πολυπολιτισμική elite της πόλης, που αποτελούνταν από Ισραηλίτες, Τούρκους, Έλληνες, Φράγκους, Ντονμέδες και Λεβαντίνους.

Επιμέλεια: Χριστίνα Μισιρλή

Το ευρωπαϊκό ρεύμα του εκλεκτικισμού έγινε το σύμβολο της αριστοκρατίας, που μέσα από την αρχιτεκτονική εξέφρασε την κοινωνική της ταυτότητα. Οι «Πύργοι» διατηρούν ακόμη αυτή την κοσμοπολίτικη αίγλη της αριστοκρατίας της εποχής εκείνης.

Πάμε να ανακαλύψουμε μαζί τις επιβλητικές επαύλεις που έχουν διασωθεί διάσπαρτα, μέχρι τα όρια της Καλαμαριάς.

Βίλα Αλλατίνη

Η Βίλα Αλλατίνη χτίστηκε το 1898 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι. Σημειώνεται ότι ο ίδιος αρχιτέκτονας σχεδίασε και τους Μύλους της οικογένειας Αλλατίνι που εγκαινιάστηκαν το 1890. Κατά την αρχική περίοδο της χρήσης της, η βίλλα αποτελούσε εξοχική κατοικία της Οικογένειας Αλλατίνι. Το 1926 στέγασε για ένα έτος τη Φιλοσοφική Σχολή, μοναδικό τμήμα του νεοσύστατου τότε Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης, ενώ κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο (1940-1941) χρησιμοποιήθηκε σαν νοσοκομείο. Σήμερα στη Βίλλα Αλλατίνι εδρεύει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Βίλα Μορντώχ

Η Βίλα Μορντώχ είναι έπαυλη που χτίστηκε το 1905 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Είναι διώροφο κτίσμα με ημιυπόγειο και σοφίτα. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, εκτός από τη συνύπαρξη νεοκλασικών, αναγεννησιακών, μπαρόκ και αρτ-νουβώ στοιχείων είναι ο κρεμμυδόσχημος τρούλος στην νοτιοδυτική γωνία της και η οκταγωνική πυργοειδή απόληξη.

Το 1930 πέρασε στην κατοχή του Μορντώχ. Λειτούργησε ως πολυϊατρείο του ΙΚΑ τα χρόνια 1952-1972. Σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου και στεγάζει τη Διεύθυνση Πολιτισμού-Τουρισμού και την Ε΄Δημοτική Κοινότητα.

Βίλα Καπαντζή – Πολιτιστικό Κέντρο ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης

Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχοντικά της παλιάς Θεσσαλονίκης, το οποίο έχει συνδεθεί κατά καιρούς με πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης. Είναι χτισμένο στην περιοχή των Εξοχών, όπως ονομαζόταν παλαιότερα, έξω από τα παλιά τείχη της πόλης, τα οποία κατεδαφίστηκαν προς τα τέλη του 19ου αιώνα.

Σήμερα στεγάζεται το Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας. Η πλούσια  ιστορία του το καθιστά ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης.

Βίλα Αχμέτ Καπαντζή (πρώην κτήριο Πολιτιστικής Πρωτεύουσας)

Το αρχοντικό σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Πιέρο Αριγκόνι, ενώ ως ιδιοκτήτης φέρεται ο Αχμέτ Καπαντζή, μικρότερος αδερφός του Μεχμέτ που είχε την ομώνυμη βίλα (το σημερινό κτήριο του ΜΙΕΤ), στην περιοχή της Ανάληψης.

Το κτήριο χαρακτηρίζεται στην πρόσοψή του από τον αρχιτεκτονικό εκλεκτικισμό με μοτίβα που αρχίζουν από νεοκλασικά και αναγεννησιακά πρότυπα και φτάνουν στην αρ νουβό και αραβικές και γοτθικές επιδράσεις. Αξιόλογες είναι λίγες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτηρίου που διασώθηκαν, παρά τις απανωτές χρήσεις και καταστροφές, με θέματα από φυτικό διάκοσμο, μενταγιόν με προσωπογραφίες, πουλιά, φανταστικά τοπία κλπ. Το κτίριο είχε παραχωρηθεί από το δημόσιο στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ο οποίος το πούλησε σε τεχνική εταιρία και το 2012 μεταπουλήθηκε στον Ιβάν Σαββίδη.

Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών

Το κτήριο κτίστηκε το 1897 ως έπαυλη του Οσμάν Αλή Βέη, Τούρκου εμπόρου, με στοιχεία νεοκλασικά και αναγεννησιακά, σύμφωνα με το εκλεκτικιστικό ρεύμα της εποχής. Το 1916, τη χρονιά του κινήματος της Θεσσαλονίκης, φιλοξενήθηκαν στο κτήριο οι Βενιζέλος, Δαγκλής και Κουντουριώτης. Μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922 εγκαθίσταται σε αυτό το ορφανοτροφείο της πόλης. Το ίδρυμα γνωστό με την επωνυμία «Μέλισσα», παρέμεινε στο κτίριο (με μία μικρή διακοπή την περίοδο 1942-1944, όταν το οικοδόμημα καταλήφθηκε από τα στρατεύματα κατοχής), έως το 1977, οπότε ματαφέρθηκε στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Από τότε το νεοκλασσικό κτήριο της Βασιλίσσης Όλγας, που ήδη από το 1959 αποτελεί ιδοκτησία του ορφανοτροφείου, παρέμεινε ακατοίκητο μέχρι την ενοικίαση και συντήρησή του από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και την εγκατάσταση σε αυτό του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών.

Σχολή Τυφλών

Χτίστηκε από τον Χαζήφ Μπέη σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Στεγάστηκαν σ’ αυτό η εμπορική σχολή Κωνσταντινίδη, το Βρεφοκομείο Αγ. Στυλιανός κ.ά. Επί Κατοχής επιτάχθηκε από τους Γερμανούς. Από το 1961 εδρεύει και λειτουργεί η Σχολή Τυφλών.

Βίλα Χατζημήσεφ

Χτίστηκε μεταξύ 1890-1896, για τον Βούλγαρο έμπορο Θεόδωρο Χατζημήσεφ. Το 1921, μεταφέρεται εκεί το Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων και το κτίριο από το 1928 ανήκει στο Δημόσιο. Το 1934 περνάει στην ιδιοκτησία του Σχολικού Ταμείου του Γυμνασίου και το 1960 το Γυμνάσιο επεκτείνεται και στο διπλανό κτίριο, του Ιωσήφ Χατζημήσεφ (αδελφού του Θεόδωρου). Το 1978, μετά τον σεισμό της Θεσσαλονίκης, κρίνεται ακατάλληλο και εγκαταλείπεται για τουλάχιστον 20 χρόνια. Το 1997, με την ευκαιρία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποκαθίσταται και επαναλειτουργεί. Βρίσκεται στην οδό Βασιλέως Γεωργίου 2.

Έπαυλη Μοδιάνο

Το κτίριο είναι γνωστό ως «Έπαυλη Μοδιάνο», καθώς κτίσθηκε για κατοικία της οικογένειας του Ισραηλίτη τραπεζίτη Γιακό Μοδιάνο, αλλά και ως «Παλαιό Κυβερνείο», επειδή υπήρξε έδρα του εκάστοτε Διοικητή Μακεδονίας και αργότερα του Υπουργού Βορείου Ελλάδος.

Η έπαυλη αποτελεί ένα από τα εναπομείναντα δείγματα μεγαλοαστικής κατοικίας σε εκλεκτικιστικό ύφος. Η κατασκευή της πραγματοποιήθηκε γύρω στα 1905-1906 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, ο οποίος πρόσθεσε στο εκλεκτικιστικό της ύφος -κυρίως στα κιγκλιδώματα και τα μεταλλικά θυρόφυλλα της κεντρικής εισόδου- στοιχεία Art Nouveau, του νέου καλλιτεχνικού ρεύματος που γνώρισε κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι στα τέλη του 19ου αιώνα.

Πληροφορίες από openhousethessaloniki.gr & thessalonikitourism.gr