Τη Σοφία τη γνώρισα στα θρανία της δημιουργικής γραφής. Μια ισχυρή παρουσία, αδύνατη αλλά «δυνατή». Δυνατά λόγια, δυνατό ύφος, που δεν αφήνει περιττόλογα να βγουν από το στόμα της. Όταν μιλάει έχει κάτι να πει. Αυτό σκέφτηκα όσο την παρακολουθούσα να μας αναλύει τον κόσμο της συγγραφής, όπου οι ήρωες πλάθονται όπως εσύ θες, που δεινοπαθούν, χαίρονται, ερωτεύονται, αδιαφορούν ανάλογα με τις δικές σου ιδέες και ανασφάλειες. Στη ζωή βέβαια ήρωες είμαστε εμείς, οι γύρω μας και οι εμπειρίες δεν σβήνονται με ένα backspace, ούτε ξαναγράφονται με πιο καθαρό μυαλό. Απλά συμβαίνουν.
Συνέντευξη: Γιώργος Ψωμιάδης
Στις 22 Σεπτεμβρίου του 2014, η Σοφία Νικολαΐδου, βραβευμένη με κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων και διηγημάτων, διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού. 7%. Αυτό ήταν το ποσοστό που της ανακοινώθηκε. Το ποσοστό του θανάτου. Από την πρώτη διαδρομή που πήρε μετά την ανακοίνωση από τον «καλό άνθρωπο με την άσπρη μπλούζα», όπως και μου τον χαρακτήρισε, μέχρι και την τελευταία της χημειοθεραπεία, η Σοφία άρχισε να γράφει αυτό που θα γίνονταν «Το χρονικό του Καρκίνου στο δικό της στήθος». Για άλλους ήταν ένα ακόμη βιβλίο που θα διάβαζαν, για την ίδια ήταν ο τρόπος να διατηρήσει την καθημερινότητα της.
«Όταν συμβαίνει αυτό, κάτι πιάνω, κάτι ψηλαφώ, γίνεται η πρώτη διάγνωση και γυρίζω σπίτι κρατώντας τα αποτελέσματα, διασχίζοντας πρώτα την παραλία. Είναι μια ζόρικη στιγμή γιατί έχουν ειπωθεί πολλά σκληρά πράγματα που σου λέει ο καλός άνθρωπος με την άσπρη μπλούζα. Καθώς προχωράω και κυλάνε τα δάκρυα, ένα από τα πράγματα που σκέφτομαι, το οποίο παρότι μπορεί να ακουστεί παράξενο, εμένα με παρηγόρησε είναι ότι «Αυτό θα γίνει ένα ωραίο βιβλίο».
Είναι ένα προσωπικό ημερολόγιο που έχει γραφτεί εν θερμώ, έχει σημασία να πούμε τον υπότιτλο: «Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος». Είναι ένα ημερολόγιο, από την πρώτη μέρα της διάγνωσης του καρκίνου μέχρι την τελευταία χημειοθεραπεία. Γράφεται στην κλινική χειρόγραφα και αργότερα στον υπολογιστή. Και γράφεται όταν συμβαίνει.
Είναι ένα ντοκιμαντέρ αυτό το βιβλίο. Ένα ντοκιμαντέρ επάνω στο σώμα μου, στο μυαλό μου και στους γύρω ανθρώπους. Το βιβλίο αυτό έχει γραφτεί με το σώμα. Έχει τις στιγμές του γέλιου, τις πλάκες, τις ζόρικες στιγμές και τα σκοτάδια. Πράξεις συναισθήματα, αισθήσεις, τους άλλους, την πόλη. Απλά πράγματα τα οποία είναι η ζωή μας.
Τι της δίδαξε ο καρκίνος
«Ας δούμε πως χωρίζεται ο κόσμος των υγειών από τον κόσμο των αρρώστων. Πίστευα ότι οι άνθρωποι χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, αλλά δεν ήξερα τον γκρεμό που χωρίζει τους υγιείς από τους αρρώστους.
Το πρώτο που με ρώτησε ο εκδότης μου είναι σε ποιους απευθύνεται αυτό το βιβλίο. Του απάντησα «Σε αυτούς που το ‘χουν περάσει». Πριν προλάβω να ολοκληρώσω την σκέψη μου είπε «Σε όλους εμάς που νομίζουμε ότι είμαστε υγιείς».
Εκτιμάς τα μικρά πράγματα. Το οποίο είναι μεγάλο. Είναι η φόρα της ζωής το να μην αντιλαμβάνεσαι την σημαντικότητα μικρών πραγμάτων. Ένα κέρδος είναι ότι συνήθως μετά πετάς τα βαρίδια. Στο μυαλό μας γίνεται πολύς θόρυβος και κρατάμε ασήμαντα σημαντικά σε έναν πολτό. Το πιο σπουδαίο λοιπόν που σου συμβαίνει είναι ότι πετάς τα βαρίδια, και κρατάς τα σημαντικά. Δεν είναι λίγο».
Γιατί αποφάσισε να γράψει το βιβλίο
Κάποια στιγμή με ρώτησε η Άλκη Ζέη: Πως μπορούσες να το γράφεις ενώ συμβαίνει; Ήτανε μια φυσική κίνηση, σωστική και ουσιαστική. Μέσα σε όλο αυτό το διάστημα, της επέμβασης και της χημειοθεραπείας, την καθημερινότητα σου την ορίζουν οι γιατροί και τα φάρμακα. Την καθημερινότητα μου μέχρι τότε μου την όριζε η συγγραφή. Ήταν λοιπόν ένας τρόπος για εμένα να κρατήσω την καθημερινότητα μου. Δηλαδή ως ένα σημείο έστω για λίγο να κρατήσω τον έλεγχο της ημέρας μου. Ήταν το κομμάτι της ημέρας που ήταν όπως και πριν. Μπορεί να ακούγεται ασήμαντο όμως σε αυτές τις περιστάσεις τα ασήμαντα γίνονται σημαντικά.
«Νόμιζα ότι ήταν πιο εύκολο»
«Μέσα σε ένα σπίτι μια ασθένεια ή ένα πρόβλημα δε το περνάει μόνο ένας αλλά όλοι όσοι βρίσκονται στο ίδιο σπίτι. Όταν βγήκε αυτό το βιβλίο ήμουν στην Αμερική, μου το δείχνουν στο skype, και μου λένε ότι έρχεται το παιδί, πετάει την τσάντα και αρχίζει να το διαβάζει. Εκεί, σκέφτηκα ότι θα του ήτανε δύσκολο. Ήταν έκτη δημοτικού όταν συνέβη, πρώτη γυμνασίου όταν βγήκε το βιβλίο. Και μάλιστα είπε μετά: «Νόμιζα ότι ήταν πιο εύκολο. Και νόμιζα ότι δεν ήτανε τόσο σοβαρό». Δε το σκέφτηκα αυτό όταν το έγραφα, αλλά νομίζω ότι λειτούργησα συγγραφικά και με την αίσθηση που σου είπα, ότι χρειαζόμουν έναν φακό, αυτός ο φακός κάνει πάντα καλό γιατί καταλαγιάζει τα πράγματα.
Ένας διάλογος για κλείσιμο (απόσπασμα)
«Μαμά πειράζει αν πάρω κακό βαθμό στο τεστ;»
«Όχι»
«Και κάτω από 8;»
Με δοκιμάζει
«Είπα όχι»
«Γιατί;»
«Γιατί αρρώστησα και κατάλαβα τι είναι σημαντικό»
«Και πριν δεν το ήξερες;»
Κάνω μια παύση για να βρω το επιχείρημα.
«Καμιά φορά πρέπει να πάθουμε κάτι για να καταλάβουμε το σωστό».
«Εγώ όμως το ήξερα από την αρχή», λέει.
Δυσκολεύομαι να κοιμηθώ. Κοιμάμαι αργά. Ξυπνάω νωρίς.
*Το βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου «Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» , κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
