Η αλήθεια, όλη η αλήθεια και τίποτα λιγότερο από την αλήθεια

Οι άνθρωποι συνηθίζουν να πιστεύουν εκ πρώτης όψεως τα λεγόμενα ενός πομπού σε μια επικοινωνιακή σχέση. Η πρώτη αντίδραση μας είναι ότι ο άλλος μας λέει την αλήθεια. Τι γίνεται όμως όταν αυτό δεν συμβαίνει και μάλιστα όταν ερχόμαστε σε επαφή με τον τύπο του «παθολογικού ψεύτη»; Ωστόσο, υπάρχουν και τα λεγόμενα «white lies» ή αλλιώς «λευκά ψέματα», τα οποία είναι μια επιτρεπτή μορφή κοινωνικής συμπεριφοράς, καθώς συνήθως αποσκοπούν στην αποσυμπίεση μιας κατάστασης.

Δεν έχει δοθεί η δέουσα προσοχή από την ψυχολογία για το ψέμα ως μορφή κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι συνέπειες των ψεμάτων μπορεί να είναι τόσο σοβαρές για τον παραλήπτη όσο και για τον ίδιο τον «ψεύτη».  Ένας «παθολογικός ψεύτης» μπορεί να αλλάξει το περιεχόμενο των δηλώσεων του μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ακόμη και αν οι εξωτερικές συνθήκες και το αντικείμενο των ψεμάτων του παραμείνει το ίδιο.

Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν ο λόγος του επικεντρώνεται σε κοινωνικές και προσωπικές πληροφορίες. Επιπλέον, η τάση για περισσότερα ψέματα εντείνεται όταν έρχεται αντιμέτωπος με προηγούμενες ψευδείς δηλώσεις του. Ωστόσο, στην έσχατη περίπτωση ένας παθολογικός ψεύτης μπορεί να παραδεχτεί ένα μέρος των ψεμάτων του. Αυτό γίνεται στην προσπάθεια του να είναι χειριστικός και να σε πείσει ότι λέει την αλήθεια. Οι άνθρωποι που τείνουν να λένε περισσότερα ψέματα είναι πιο χειριστικοί, ανησυχούν περισσότερο για την αυτοπαρουσίαση τους, είναι πιο κοινωνικοί αλλά λιγότερο κοινωνικοποιημένοι. 

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του παθολογικού ψέματος είναι η ψυχαναγκαστική φύση του. Οι «παθολογικοί ψεύτες» μπορεί να είναι ανίκανοι να ελέγξουν τα ψέματα τους ή μπορεί ακόμα να είναι και παρορμητικοί. Πολύ πιθανόν να στερούνται αρνητικά συναισθήματα όπως η ενοχή, να έχουν κάποια διαπροσωπική δυσλειτουργία όπως χαρακτηριστικά ενός ψυχοπαθούς όπως η σκληρότητα και η χειραγώγηση ή ακόμη μπορεί να έχουν χαμηλή αίσθηση της ταυτότητας τους και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Με βάση επιστημονικές μελέτες, αυτό που τροφοδοτεί έναν «παθολογικό ψεύτη» είναι η ανάγκη του να είναι σημαντικός και δημοφιλής. 

Τι σας προτείνουμε να κάνετε στην περίπτωση ενός «παθολογικού ψεύτη»; Δώστε βαρύτητα στη «γλώσσα του σώματος» και στις φωνητικές ενδείξεις. Η όπως λέει ένα αγγλικό λογοπαίγνιο ‘Be careful of the red flags’. 

*Άρθρο της Άλμα Κάγια. Τελειόφοιτη του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αυτή την περίοδο φοιτά στο University of the Algarve, στην Πορτογαλία.