Συνέντευξη: Γιώργος Ψωμιάδης
Πρώτα τη διάβασα και μετά την είδα. Από τις σελίδες του Αύγουστου Κορτώ στο σανίδι και στο πρόσωπο της Λένας Παπαληγούρα. Η διπολική, ο φόβος, η μανία, η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο. Μια σκιά που μεγαλώνει και συρρικνώνεται μέσα από έναν φακό, αντικατοπτρίζοντας τον ψυχισμό της «Κατερίνας». Τον φακό κρατάει ο Γιώργος Νανούρης, ο άνθρωπος που της έδωσε σχήμα μέσα από μια σκηνοθεσία που εδώ και πέντε χρόνια ξεδιπλώνεται στα θέατρα της χώρας με συνεχόμενα sold out. Όταν ξεκίνησε δε μπορούσε να προβλέψει όλη αυτή την επιτυχία. Η Κατερίνα δημιουργήθηκε στην κρίση, με έναν φακό, σε ένα σπίτι. Χωρίς χρήματα.
«Ήταν μέσα στη μέση της κρίσης. Το 2014. Είχαμε πάθει πανικό έτσι που διαμορφωνόντουσαν όλες οι αλλαγές στη ζωή μας», μου λέει με ήρεμη φωνή.
Είχα και εγώ περάσει στιγμές μεγάλης αγωνίας, θλίψης για όσα συνέβαιναν, ότι ο κόσμος γύρω πεινάει, χάνει τις δουλειές του, τα σπίτια του, άρα πόσο εποικοδομητικό είναι να κάνω εγώ θέατρο; Ακόμη και εγώ αναρωτιόμουν αν αυτό που κάνω είναι σωστό μέσα σε μια φάση της ζωής μου που όλα κατέρρεαν δίπλα μου. Όλοι είχαν πανικοβληθεί και αναρωτήθηκα:
«Τώρα που η κατάσταση είναι έτσι, δε μπορείς να κάνεις θέατρο επειδή δεν υπάρχουν χρήματα;»
Ήθελα λοιπόν να βγω από αυτό το αίσθημα της θλίψης και να κάνω κάτι για αυτό και αφετέρου ήταν ένα πείσμα.
Τα πράγματα είναι δύσκολα. Τα παρατάς ή το παλεύεις; Έτσι λοιπόν επέλεξα να το παλέψω. Όλη η ιδέα του να το κάνω με έναν φακό, χωρίς χρήματα είχε να κάνει με αυτό το πράγμα που συνέβαινε εκείνη την εποχή. Το άλλο, είναι το θέμα της Κατερίνας. Δηλαδή η αληθινή ιστορία ενός ανθρώπου που έμενε δίπλα μας, του Αύγουστου, για μια γυναίκα που είχε πεθάνει από τη Διπολική Διαταραχή.
Ψάχτηκες αναφορικά με τη Διπολική Διαταραχή για να το αποδώσεις;
Ήταν ένας καινούριος κόσμος. Εγώ οδηγήθηκα πάρα πολύ από το κείμενο του Αύγουστου και από το ένστικτο μου. Δεν διάβασα πάρα πολλά πράγματα αφού δεν ήθελα να το δω τόσο ιατρικά, γιατί μετά η προσέγγιση είναι διαφορετική και δεν είμαι γιατρός, ήθελα να το δω μέσα από την τέχνη. Θεώρησα και θεωρήθηκε σωστό και από τις κουβέντες που κάναμε με τον Αύγουστο ότι όλος αυτός ο χαρακτήρας που έβγαζε η Κατερίνα, που ήταν πολύ δύσκολος και πολύ δύστροπος, ήταν ακριβώς εξαιτίας της αρρώστιας. Μιλούσε η αρρώστια, όχι η ίδια. Και ήθελα να βγει πολύ ότι αν αυτοί οι άνθρωποι είναι δύσκολοι στην συμπεριφορά ή είναι κάπως, είναι γιατί μιλάει η αρρώστια και χρειάζονται βοήθεια. Γιατί είναι μια αρρώστια που εξισορροπείται. Όντως πήραμε τέτοιο feedback από πολύ κόσμο που είτε την είχε στην οικογένεια του, είτε την είχε ο ίδιος. Μας είπαν ότι το έχουμε προσεγγίσει ακριβώς όπως συμβαίνει στη ζωή, και πόσο εύκολο είναι να το πουν αφού γίνεται αυτό στο θέατρο.
«Οπότε νιώθουμε ότι εδώ και πέντε χρονιές με την Λένα προσφέρουμε κάτι. Ξέρεις, δεν είναι μια απλή παράσταση που την παίζουμε επειδή έχει κάνει επιτυχία, δηλαδή μέσα από την παράσταση μας μπορούμε να βοηθάμε μια μερίδα ανθρώπων και όσο μπορούμε να το κάνουμε αυτό, θα κάνουμε την Κατερίνα».
Αυτός ήταν ο λόγος που έκανα όλο αυτό το παιχνίδι με τη σκιά, γιατί ήθελα να δείξω το μέσα της Κατερίνας. Μπορεί έξω να δείχνει μια χαρά και μέσα της να υπάρχει αυτό το «τέρας» που της τρώει την ψυχή.
Τι θυμάσαι από τον Γιώργο ως παιδί;
Η αλήθεια είναι ότι θυμάμαι πολύ λίγα πράγματα από την παιδική μου ηλικία. Δεν ξέρω γιατί. Έχω μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα του παρελθόντος για εμένα. Θυμάμαι σίγουρα ότι από μικρός μου άρεσε πολύ να είμαι στη χορωδία, στις θεατρικές ομάδες και θυμάμαι να είμαι λίγο κλειστούλης. Τώρα τελευταία που χρειάστηκε να ψάξω παιδικές μου φωτογραφίες, που επίσης έχω πάρω πολύ λίγες, βλέπω ότι δε γελάω σε καμία. Συνειδητοποιώ ότι και τώρα που βλέπω φωτογραφίες μου δε γελάω, αλλά δε το κάνω συνειδητά. Γενικά πάντως ήμουν ένα ήσυχο παιδί που συμμετείχε σε όλα τα καλλιτεχνικά.
Θεωρείς ότι άλλαξες μέχρι σήμερα;
Σίγουρα. Πάρα πολύ. Συνέχεια αλλάζω και θα συνεχίσω να αλλάζω. Οι άνθρωποι είμαστε οι εμπειρίες μας, όλα όσα συναντάμε στη ζωή, φυσιολογικά μας αλλάζουν. Το αντίθετο με τρομάζει, το να μην αλλάζω. Πολλές φορές ακούω «Εγώ δεν έχω αλλάξει καθόλου» και μου φαίνεται πολύ περίεργο και τρομακτικό. Συμβαίνουν πράγματα στη ζωή σου που σε αλλάζουν. Υπάρχει η βάση, το ποιος είσαι αλλά διαμορφώνεσαι με τους ανθρώπους και τα συμβάντα.
Πώς σε άλλαξε η Κατερίνα;
Η Κατερίνα δε με άλλαξε ως άνθρωπο, μου άλλαξε τη ζωή πρακτικά. Ήταν τόσο μεγάλο το κύμα της. Είναι από αυτούς τους σταθμούς στη ζωή. Μερικές φορές είναι η ζωή σου πριν από ένα γεγονός και μετά από ένα γεγονός. Επειδή δε έχει συμβεί κανένα άλλο μεγάλο γεγονός στη ζωή μου, όπως ας πούμε ένας θάνατος, αυτό που μου άλλαξε τη ζωή ήταν η Κατερίνα.
Δεν ήξερα τίποτα για αυτό το θέμα και με εξίταρε πολύ να μάθω τι είναι διπολική διαταραχή. Οπότε με ενδιέφερε και θεματικά να μπω σε αυτή την ιστορία. Και όταν έρθει στο θέατρο και βοηθηθεί ένας κάποιος κόσμος ή πληροφορηθεί ένας κάποιος κόσμος ή νιώσει άνετα να μιλήσει για το πρόβλημα ένας κάποιος κόσμος, όπως και έγινε τελικά με το βιβλίο, αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά.
Είπες ότι έγινε με έναν φακό χωρίς χρήματα. Πόσο δύσκολο είναι για έναν πιτσιρικά σκηνοθέτη, χωρίς budget αλλά με όνειρα, να βγάλει την παράσταση του και να το κυνηγήσει στην εποχή μας;
Έχει να κάνει με το κατά πόσο επιτρέπεις στους φόβους σου να επικρατήσουν – γιατί τους φόβους μας παλεύουμε να νικήσουμε – τον φόβο της αποτυχίας , ότι δε θα τα καταφέρεις, ότι δεν έχεις λεφτά, ότι δε ξέρεις κανέναν, δε σε ξέρει κανένας, κατά πόσο θα επιτρέψεις να επικρατήσουν ή κατά πόσο υπάρχουν μεν αλλά θα προσπαθήσεις να τους υπερνικήσεις.
«Είναι σαν έναν τοίχο που λες «Τον βλέπω μπροστά μου, θα προσπαθήσω να τον σκαρφαλώσω για να δω απέναντι ή θα το αφήσω γιατί δεν έχει νόημα»»;
Αν κατορθώσεις ή προσπαθήσεις να τον σκαρφαλώσεις, υπάρχει πιθανότητα να μάθεις τι υπάρχει από πίσω. Μπορεί να μη τα καταφέρεις, όμως υπάρχει η πιθανότητα. Αν κάτσεις και τον κοιτάς δεν υπάρχει καμία πιθανότητα, το εκμηδενίζεις. Αφήνεις λοιπόν τη ζωή να δεις που θα σε πάει. Εμείς όταν ξεκινήσαμε, ούτε καν ξέραμε που θα μας πάει. Το κάναμε μόνοι μας, στο σπίτι μας με έναν φακό. Υπάρχει πια τρόπος για όλους να δοκιμάσουν αυτό που έχουν στο μυαλό τους, αλλά από εκεί και πέρα η ζωή θα τους δείξει. Θα νικήσεις τον φόβο ή θα σε καταβάλει; Δεν είναι εύκολο για κανέναν μας.
Υπάρχουν άνθρωποι που σε βλέπουν, θέλουν να γίνουν σαν κι εσένα και δε κοιτούν την προσπάθεια που χρειάζεται;
Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη παγίδα που όλοι πέφτουμε κάποια στιγμή. Να κοιτάμε το αποτέλεσμα και όχι αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Αυτό δε μπορεί να μας το πει κανείς σε αυτή τη δουλειά. Δε ξεκινάει κανείς να κάνει μια κακή παράσταση, όλοι ξεκινάμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Από εκεί και πέρα κάθε παράσταση είναι μια ολοκαίνουρια εμπειρία. Μηδενίζεις τα κοντέρ και αρχίζεις από την αρχή. Δε ξέρεις πώς θα αγκαλιάσει ο κόσμος το καινούριο αυτό πράγμα που φτιάχνεις, γιατί δεν είναι μια συνταγή. Κάθε φορά κάνεις κάτι άλλο. Μπορεί να αρέσει πολύ, μπορεί πάρα πολύ λίγο. Το θέμα είναι να κάνεις αυτό που έχεις στο μυαλό σου με το ίδιο κέφι και πάθος. Και μετά το δίνεις έξω και περιμένεις. Αν όμως πεις πάω να κάνω το ίδιο που έκανα, για να πετύχω αυτό και εκείνο, τότε είναι δύσκολο. Μπορεί και να το κάνεις και να πετύχει, δε ξέρω. Νομίζω δεν είναι αυτός ο τρόπος.
«Ο τρόπος είναι να ακούσεις την ψυχή σου, την καρδιά σου το ένστικτο σου και να βουτήξεις βαθιά χωρίς να περιμένεις τίποτα. Αν δεν περιμένεις τίποτα μπορεί να σου ρθουν και ένα και δύο και να σαι χαρούμενος. Οπότε εγώ δεν περιμένω κάθε φορά τίποτα, μηδενίζω το κοντέρ και λέω ό,τι γίνει».
Εννοείται ότι θέλω και το 10 και το 100 και το 1000. Αλλά δε μου αξίζει περισσότερο από εσένα. Είμαστε εδώ και προσπαθούμε.
Αισθάνεσαι ένα κενό όταν «κυοφορείς μια παράσταση» για ένα διάστημα και μετά τελειώνει και κλείνει ο κύκλος της;
Ειδικά στα πρώτα χρόνια ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Επειδή οι παραστάσεις μου είναι πάρα πολύ προσωπικές, είναι πολύ δύσκολο και να τις αφήσω, για αυτό θέλω να τις ζω όσα περισσότερα χρόνια γίνεται.
«Το θέατρο είναι η μόνη ζωντανή τέχνη. Γεννιέται, έχει μια διάρκεια ζωής και πεθαίνει. Σιγά σιγά με τα χρόνια αρχίζεις να το συνηθίζεις και να εξοικειώνεσαι. Μέσω αυτής της διαδικασίας θα έλεγα ότι έχω εξοικειωθεί και με την ιδέα του θανάτου».
Συνέχεια γεννάς πράγματα τα κυοφορείς τα δίνεις στον κόσμο, έχουν μια διάρκεια ζωής και μετά τελειώνουν για πάντα, ανεπίστρεπτη, είναι σαν τον κύκλο της ζωής.
Ποιο είναι το safe place σου; Τι κάνει ο Γιώργος όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά;
Νομίζω ότι μπορώ να διαχειριστώ περισσότερο τον εαυτό μου όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά παρά όταν πηγαίνουν καλά. Όταν κάτι δεν πάει καλά σημαίνει ότι υπάρχει ένα πρόβλημα στο οποίο πρέπει να βρεις λύση. Σε κινητοποιεί.
«Εγώ επειδή είμαι και λίγο πεισματάρης, όταν βλέπω μπροστά μου το βουνό θέλω να κάνω τα πάντα για να το προσπεράσω. Θέλω να λύσω την σπαζοκεφαλιά. Όταν τα πράγματα είναι καλά λέω «Ωραία και τώρα τι κάνεις;». Αισθάνομαι ότι δεν ξέρω πώς να διαχειριστώ τη χαρά. Ίσως έχει να κάνει με το ότι είμαι βαθιά ενοχικός άνθρωπος».
Ίσως φοβόμαστε και να χαρούμε. Πιο πολύ είμαι προετοιμασμένος να μη πάει καλά κάτι παρά να πάει. Και αυτό όμως δεν είναι σωστό. Πρέπει να το δουλέψω και πρέπει πια να το αλλάξω. Να μπορώ να χαίρομαι με τη χαρά και να την απολαμβάνω. Αυτό είναι κάτι που δε το έχω κατακτήσει.
Τι είναι για εσένα τα Χριστούγεννα;
Τα Χριστούγεννα για εμένα δε σημαίνουν τίποτα περισσότερο από ότι σημαίνουν για όλο τον κόσμο. Είναι μια ευκαιρία να έρθουμε ακόμη πιο κοντά ο ένας με τον άλλον. Άσχετα αν πιστεύει κάποιος ή όχι, δεν παύει να είναι μια γιορτή που έχει περάσει πια στο DNA μας, στο κύτταρο μας, και σε συνδυασμό με τον κρύο καιρό είναι μια αφορμή να ζεσταθούμε με το να έρθει ο ένας κοντά στον άλλον. Να ανταλλάξουμε ευχές. Είναι μια περίοδος χαράς και περισυλλογής.
Η «Κατερίνα» έρχεται στο θέατρο Αυλαία στις 16 και 17 Δεκεμβρίου
Η παράσταση του Γιώργου Νανούρη «ΑΙΑΣ» έρχεται στο Θέατρο Αυλαία τον Ιανουάριο του 2020.
